CƯỜM KHÔ: DẤU HIỆU VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

(CATARACT)

Hôm rồi có vị khách đến văn phòng khám mắt, ông cụ nói: "Cô ơi cô xem giùm tôi, ông bác sĩ gia đình nói tôi trong mắt có Cadillac, cô xem xem có phải tôi sắp có Cadillac không nhá".  Tôi mỉm cười trấn an ông cụ vì hiểu ý ông cụ nói gì.  Ông lớn tuổi và hơi bị lãng tai nên bác sĩ đề nghị đi khám mắt để kiểm tra xem có cườm khô (Cataract) trong mắt không mà ông nghe nhầm là Cadillac.  

Trong cuộc đời cùa chúng ta ai đều cũng phải trải qua Sinh, Lão, Bệnh, Tử.  Ai rồi cũng phải già đi.  Mắt nhìn rồi cũng sẽ kém đi.  Nhưng suy cho cùng, khi bác sĩ báo mắt mình có cườm cũng đồng nghĩa là mình đã sống thọ rồi đúng không?  Cườm khô là một bệnh lý lão hóa về mắt thông thường ở người lớn tuổi mà không ai tránh khỏi, và là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến mù lòa trên thế giới.  Xin được chia sẻ với quý vị một số thông tin căn bản về cườm khô để chúng ta hiểu rõ dấu hiệu cũng như cách điều trị sẽ giúp chúng ta phát hiện kịp thời và chữa trị hiệu quả. 

Cườm mắt là gì?

Bệnh cườm mắt là tên gọi chung của hai chứng bệnh dễ mắc ở mắt là cườm khô (đục thủy tinh thể, cườm đá, cườm hạt, cataract) và cườm nước (cườm ướt, cườm nước, thiên đầu thống, glaucoma). Dù có tên gọi chung nhưng cườm khô và cườm nước là hai bệnh hoàn toàn khác nhau, cả về nguyên nhân hay cách điều trị.  Trong bài viết hôm nay, chúng ta chỉ tìm hiểu về cườm khô.  Cườm nước sẽ được chia sẻ vào một dịp khác.

Đục thuỷ tinh thể (cườm khô) là gì?

Thủy tinh thể là một bộ phận nằm ở đằng sau tròng đen của mắt. Nó hoạt động như một “thấu kính” tập trung các tia sáng để tạo hình ảnh sắc nét, rõ ràng. thấy vật thể khi có ánh sáng chiếu vào và đi xuyên qua lần lượt các lớp giác mạc, thủy tinh thể, thủy dịch và đáy mắt.

Khi thủy tinh thể bị đục, ánh sáng không thể truyền vào màng đáy mắt và người bệnh sẽ bị nhìn mờ, thậm chí nếu thủy tinh thể bị đục hoàn toàn hai mắt người bệnh sẽ bị mù lòa.

Bình thường, thủy tinh thể trong suốt. Nhưng khi thủy tinh thể bị đục, khi soi mắt sẽ thấy như có một viên bi mờ màu trắng ở tròng đen. Sự đục mờ ở thủy tinh thể ngăn không cho tia sáng lọt qua, kết quả là thị lực bệnh nhân suy giảm dẫn đến mù lòa. Cườm đá, hay cườm khô là những tên gọi khác của đục thủy tinh thể.

Nguyên nhân đục thủy tinh thể

Cườm đá, hay cườm khô không phải là khối u bất thường trong mắt như nhiều người lầm tưởng. Tình trạng này là do những thay đổi trong thành phần của thủy tinh thể gây đục. Cườm khô thường gặp ở người lớn tuổi do quá trình lão hóa, thoái hóa tự nhiên của thủy tinh thể. Từ tuổi 45 trở lên, các protein trong thủy tinh thể dần bị thay đổi, chúng bắt đầu co cụm lại với nhau thành từng đám nhỏ, gây cản trở đường truyền của tia sáng, khiến hình ảnh thu được không rõ nét.  Trên 80% người mắc bệnh đục thủy tinh thể là người có độ tuổi trên 50.

Một số bệnh/tình trạng sức khỏe có thể khiến đục thủy tinh thể tiến triển nặng thêm:

• Mắc bệnh tiểu đường
• Viêm mắt
• Chấn thương mắt
• Gia đình có người mắc đục thủy tinh thể
• Sử dụng corticoid trong thời gian dài
• Tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời thường xuyên
• Hút thuốc lá
• Từng phẫu thuật mắt

Mắc bệnh tiểu đường có thể khiến đục thủy tinh thể tiến triển nặng thêm

Nguyên nhân thường gặp nhất gây đục thủy tinh thể là do lão hóa. Tuy nhiên, thực tế là càng ngày càng có nhiều người trẻ bị đục thủy tinh thể. Do tác động liên tục từ môi trường ô nhiễm, tia cực tím, cùng tâm lý chủ quan, không chăm sóc đúng cách, đục thủy tinh thể cũng ngày càng “trẻ hóa”.

Triệu chứng của đục thuỷ tinh thể

Cườm khô thường tiến triển rất chậm mà không gây đau đớn cho người bệnh. Ở độ tuổi 60, người bệnh đã có thể bắt đầu bị đục nhẹ nhưng tầm nhìn vẫn chưa bị ảnh hưởng. Sau tuổi 75, hầu hết người bệnh đã không thể nhìn được rõ ràng.

Một số triệu chứng của bệnh đục thủy tinh thể là:

• Nhạy cảm với ánh sáng mạnh, nhìn thấy quầng sáng bao quanh khi nhìn vào bóng đèn
• Tầm nhìn bị bao phủ sương mù hoặc một tầng mây mờ trước mắt
• Khả năng nhìn trong bóng tối bị hạn chế
• Nhìn mọi hình ảnh đều có màu vàng nhạt
• Nhìn đôi (hình ảnh bị nhòe thành 2 hình dính liền nhau)
• Ruồi đậu (chấm đen ở trước mắt, khi di chuyển mắt chấm đen vẫn nằm yên một vị trí ở trước tầm nhìn)
• Phải thường xuyên thay đổi mắt kính để nhìn rõ

Lóa mắt và nhìn mờ về đêm là triệu chứng thường gặp của đục thủy tinh thể

Cách điều trị đục thuỷ tinh thể (cườm khô)

Cườm khô không làm tổn thương mắt mà chỉ làm mờ mắt.  Nếu quý vị cảm thấy hài lòng về thị lực của mình thì không cần phải phẫu thuật đục thủy tinh thể.

Một khi quý vị không còn cảm thấy hài lòng với khả năng nhìn của mình nữa và bác sĩ thấy thị lực sụt giảm đáng kể, bạn nên cân nhắc việc phẫu thuật đục thủy tinh thể. Đôi lúc với bệnh ở giai đoạn đầu, thị lực có thể được cải thiện bằng việc đeo kính. Nhưng khi bệnh tiến triển nặng, thay kính cũng không giúp cải thiện thị lực.

 1. Điều trị đục thủy tinh thể bằng thuốc

Đối với đục thủy tinh thể giai đoạn sớm, có thể cho đeo kính, hoặc dùng thuốc nhỏ mắt. Tuy nhiên các loại thuốc nhỏ mắt hiện nay chủ yếu chỉ giúp làm chậm tiến triển của đục thủy tinh thể chứ không điều trị hết đục.

Các nhà khoa học đang nghiên cứu về một loại thuốc nhỏ mắt trị đục thủy tinh thể có tên là Lanosterol. Tuy nhiên, thuốc vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu lâm sàng và chưa được chấp thuận sử dụng rộng rãi.

2. Phẫu thuật đục thủy tinh thể

Phẫu thuật thay thủy tinh thể nhân tạo sẽ được chỉ định nếu tầm nhìn của người bệnh quá kém, họ không thể thực hiện được các công việc đơn giản hàng ngày như đọc sách báo, xem tivi, lái xe… Sau phẫu thuật, thủy tinh thể nhân tạo sẽ nằm vĩnh viễn trong mắt đóng vai trò như thủy tinh thể tự nhiên. Tuy nhiên vẫn có khoảng 50% người bệnh bị đục thủy tinh thể thứ phát (đục bao sau- posterior capsule opacificaion) sau vài năm phẫu thuật. Nếu trường hợp đó xảy ra thì bác sĩ có thể dùng laser để xóa các màng mờ đục đó mà không cần phải thay thủy tinh thể nhân tạo lần nữa.

Cườm khô sau khi phẫu thuật ra khỏi mắt

Trong phẫu thuật đục thủy tinh thể, mắt sẽ được gây tê bằng thuốc nhỏ mắt và tiêm thuốc gây mê cho bệnh nhân. Sau đó thủy tinh thể bị đục sẽ được loại bỏ và được thay thế bằng thủy tinh thể nhân tạo. Sau khi phẫu thuật nên hạn chế tối đa các hoạt động trong tuần đầu tiên và cần phải nhỏ thuốc đều đặn theo chỉ dẫn cũng như tái khám 1 ngày, 1 tuần và 3 tuần sau khi phẫu thuật.

Hình dáng thủy tinh thể nhân tạo

Phẫu thuật đục thủy tinh thể không bao giờ thực hiện trên cả hai mắt cùng một lúc. Bệnh nhân thường được phẫu thuật mắt yếu hơn trước để có thể nhìn bằng mắt khỏe hơn trong khi mắt được phẫu thuật bình phục.

Phẫu thuật giúp thay thế thủy tinh thể bị đục bằng thuỷ tinh thể nhân tạo. Có 2 phương pháp thường được sử dụng hiện nay:

• Phương pháp mổ Phaco

Bác sĩ chuyên môn sẽ dùng dao rạch một vết nhỏ ở rìa ngoài giác mạc. Tiếp đó, dùng năng lượng siêu âm để chia nhỏ thủy tinh thể bị đục và hút bỏ ra ngoài. Cuối cùng, bác sĩ sẽ đặt thủy tinh thể nhân tạo vào.

Ưu điểm: Vết mổ nhỏ, chi phí điều trị phù hợp. Vì thế, đây là phương pháp được sử dụng rộng rãi để điều trị đục thuỷ tinh thể.

Nhược điểm: Phương pháp này không hiệu quả với các trường hợp nặng.

• Phương pháp mổ bằng Laser

Khác với phương pháp mổ Phaco, bác sĩ sẽ dùng tia laser để tạo một đường rạch chính xác trên giác mạc.

Ưu điểm: Hiệu quả cho cả người bị đục thuỷ tinh thể nặng.

Nhược điểm: Chi phí khá cao

Cuộc phẫu thuật đục thủy tinh thể đa số chỉ mất khoảng 15 đến 20 phút là hoàn thành nếu không có sự phức tạp nào xảy ra trong tiến trình mổ.  Xin xem một video ngắn sau để thấy cườm khô được thay thế bằng thủy tinh thể nhân tạo trong mắt bệnh nhân.

Phòng ngừa đục thủy tinh thể

Sử dụng kính râm khi ra ngoài

Hãy sử dụng kính râm có tác dụng chống tia cực tím trước khi ra ngoài. Ngoài việc quan tâm đến hình dáng, thiết kế của kính thì bạn nên quan tâm đến các thông số chống tia cực tím của kính mát.

Đội mũ rộng vành

Hãy đội một chiếc mũ vành rộng mỗi khi ra ngoài đường. Điều này giúp mắt giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời với cường độ cao. Do đó có thể ngăn chặn được tia cực tím hiệu quả.

Chế độ ăn uống lành mạnh với trái cây và rau quả

Trái cây và rau quả có nhiều chất chống oxy hóa, giúp duy trì đôi mắt sáng khỏe. Việc chọn một chế độ ăn lành mạnh sẽ cung cấp vitamin và khoáng chất giúp giảm nguy cơ phát triển đục thủy tinh thể.

Ngoài ra, giảm hút thuốc và bia rượu là các yếu tố nguy cơ gây đục thủy tinh thể ở mắt sẽ giúp mắt khỏe hơn.  Cườm mắt có nguy cơ cao dẫn đến mù lòa ở người lớn tuổi, do đó, quý vị cần phải biết được các dấu hiệu sớm của bệnh để được điều trị kịp thời.

Hãy đặt lịch hẹn khám mắt nếu quý vị nhận thấy bất kỳ thay đổi nào về thị lực như nhìn mờ, nhìn đôi hoặc chớp sáng. Nếu không điều trị sớm, thị lực sẽ giảm dần, gây biến chứng ở thị lực, dẫn đến nguy cơ mù lòa. Khi đục thủy tinh thể đã bước vào giai đoạn muộn, thì phải tiến hành phẫu thuật thay thủy tinh thể nhân tạo.  

Hy vọng chúng ta có thêm một chút khái niệm về bệnh lý cườm khô, là nguyên nhân phổ biến gây thị lực kém ở người cao tuổi. Cườm khô là dạng mù có thể chữa được. Điều quan trọng là qúy vị phải đi kiểm tra mắt thường xuyên để phân biệt với những bệnh mù do nguyên nhân khác cần điều trị khẩn cấp.  Chúng ta cần nhớ, phát hiện sớm có thể ngăn ngừa bị mù vĩnh viễn.

Phương Tuyền

Vì sao người già hay quên và làm gì để khắc phục?

<0><0><0>

Hay quên  là tình trạng rất phổ biến ở người cao tuổi. Các triệu chứng có thể nhẹ như quên đồ vật, sự kiện nhưng cũng có thể nặng hơn với những biểu hiện của bệnh Alzheimer, gây ảnh hưởng đến cuộc sống và gây nguy hiểm cho người bệnh. Vậy vì sao người già hay quên và làm cách nào để khắc phục?

1. Người già hay quên nguyên nhân do đâu?

1.1 Do lão hóa

Khi về già, nhất là ngoài 60 tuổi, các cơ quan trong cơ thể dần thoái hóa và não bộ cũng không ngoại lệ, dẫn đến sự suy giảm các chức năng của não, trong đó có khả năng ghi nhớ.

Sau 25 tuổi, các tế bào não không những không sản sinh thêm mà còn bắt đầu thoái hóa. Mỗi ngày có khoảng 3000 tế bào não bị phá hủy. 

Cùng với đó là sự sụt giảm nhanh chóng chất dẫn truyền thần kinh Acetylcholine. Đây là chất có vai trò quan trọng trong việc trao đổi thông tin giữa các tế bào. Sự sụt giảm của các các chất này tác động gây suy giảm trí nhớ, khiến người bệnh gặp khó khăn, chậm chạp trong việc xử lý các tình huống.

Sự lão hóa là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng hay quên ở người già. Bệnh diễn tiến khá nhanh. Nếu tình trạng này không sớm được khắc phục sẽ dẫn đến sa sút trí tuệ hay Alzheimer. Các nghiên cứu cho thấy ở có khoảng 1% người ở lứa tuổi 60-64 mắc chứng giảm trí nhớ, nhưng tỷ lệ này ở lứa tuổi 85 lên tới 50%.

Tình trạng hay quên ở người già có thể là ảnh hưởng của quá trình lão hóa.

1.2 Do ảnh hưởng của các bệnh lýBên cạnh nguyên nhân thoái hóa não, tình trạng mắc cùng lúc nhiều bệnh lý cũng có thể ảnh hưởng đến trí nhớ của người cao tuổi ở nhiều mức độ khác nhau. Tiêu biểu là các di chứng hoặc biến chứng khi mắc tai biến mạch máu não, đột quỵ, tiểu đường, chấn thương sọ não…

1.3 Các nguyên nhân khác khiến người già hay quên

Ngoài ra một số yếu tố khác cũng khiến trí nhớ của người già bị ảnh hưởng như:– Tình trạng ăn kém, thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin nhóm B: Chất này có vai trò quan trọng trong việc duy trì trí nhớ. Tuy nhiên ở người lớn tuổi, tốc độ hấp thụ dinh dưỡng, trong đó có vitamin B1, B12 kém hơn. 

– Stress, căng thẳng, mệt mỏi, trầm cảm: Tình trạng căng thẳng có thể khiến người già kém tập trung hơn, từ đó dễ rơi vào tình trạng hay quên.– Thay đổi hormone: Trong độ tuổi tiền mãn kinh và mãn kinh, các hormone trong cơ thể phụ nữ có sự thay đổi khiến trí nhớ cũng bị ảnh hưởng. – Rối loạn giấc ngủ: Việc ghi nhớ diễn ra chủ yếu trong lúc ngủ, vì thế giấc ngủ gián đoạn có thể khiến người già dễ quên hơn.

– Lạm dụng thuốc, rượu bia, chất kích thích: Lạm dụng rượu sẽ gây độc cho tế bào và dẫn đến tình trạng suy giảm trí nhớ. Theo thời gian có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.

2. Các biểu hiện hay quên ở người già

Chứng hay quên ở người già có thể biểu hiện đa dạng tùy theo mức độ bệnh và nguyên nhân gây bệnh. Các triệu chứng thường gặp khi người già hay quên:– Quên những đồ vật quen thuộc, từng dùng rất thường xuyên.

– Thường lặp lại những câu hỏi giống nhau, nhắc lại những câu chuyện đã nói trong cùng một buổi trò chuyện. 

– Khó giao tiếp, khó tìm từ ngữ để diễn đạt. – Thường xuyên bị lạc dù ở những vị trí quen thuộc.

– Mất phương hướng, không nhớ được các địa điểm, thời gian, không viết đường về nhà.

– Tính toán sai, phản ứng chậm, khó làm theo khi được hướng dẫn.

– Quên cách nấu ăn, khó thực hiện các động tác phối hợp.

– Không quan tâm đến sự an toàn, yếu tố vệ sinh và dinh dưỡng của bản thân. 

– Thay đổi lớn về hành vi, nhân cách, hay lo lắng, gây gổ, dễ kích động khi được yêu cầu làm việc dù là những công việc đơn giản như ăn cơm, đi tắm…

– Ít ngủ vào ban đêm, sợ bóng tối, cảm thấy đói bụng, buồn tiểu, buồn rầu, hay than phiền, mệt mỏi và ngủ ngày.

– Quên tên hoặc không nhận ra người thân

3. Một số biện pháp giúp cải thiện trí nhớ ở người cao tuổi

Trí nhớ cũng có thể rèn luyện và cải thiện được nhờ một số biện pháp sau:

3.1 Xây dựng và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh

Bổ sung đủ vitamin, đặc biệt là vitamin B1, B12 là rất quan trọng để hạn chế, đảo ngược các vấn đề liên quan đến trí nhớ. Ngoài ra nên tăng lượng trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và các thực phẩm giàu protein, ít chất béo trong khẩu phần ăn hàng ngày.

3.2 Người già hay quên nên luyện tập trí não thường xuyên

Việc khám phá những điều mới trong cuộc sống như đọc cuốn sách mới, chơi một trò chơi mới, giàu tính trí tuệ sẽ rất có ích cho việc cải thiện trí nhớ và khả năng giao tiếp xã hội.

3.3 Từ bỏ rượu và các chất gây nghiện

Điều này vô cùng quan trọng đối với việc cải thiện triệu chứng hay quên ở người già, đặc biệt nếu nguyên nhân suy giảm trí nhớ là do lạm dụng các chất kích thích.

3.4 Uống đủ nước mỗi ngày

Người lớn tuổi rất dễ bị mất nước, gây ra lú lẫn, buồn ngủ và các triệu chứng khác giống như mất trí nhớ. Theo khuyến cáo, người già phải uống đủ nước, cố gắng uống 1,5-1,8 lít nước/ngày tùy cân nặng. Trong trường hợp đang dùng thuốc lợi tiểu, thuốc nhuận tràng, bệnh nhân đang bị tiểu đường, tiêu chảy thì cần điều chỉnh lượng nước phù hợp đưa vào cơ thể.

3.5 Luyện tập thể thao

Việc tập thể thao thường xuyên sẽ giúp giảm căng thẳng, giữ tinh thần lạc quan, từ đó tác động tốt đến trí nhớ. Người lớn tuổi nên lựa chọn một môn thể thao như đi bộ, đi xe đạp, thiền, dưỡng sinh,… sao cho phù hợp với thể chất và sức khỏe của mình.

3.6 Chú ý khi dùng thuốc

Như đã nói ở trên, nhiều loại thuốc có thể gây ra các vấn đề về nhận thức và trí nhớ. Trước khi sử dụng thuốc, người già cần lưu ý tới tác dụng phụ của thuốc, tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa, từ đó cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ.

Trên đây là những nguyên nhân khiến người già hay quên và biện pháp cải thiện phù hợp. Khi thấy trí nhớ giảm sút nghiêm trọng, hãy sớm gặp chuyên gia Nội thần kinh để được khám và điều trị kịp thời.

Nguyễn Thùy Trang

__________________________

4 cách chống lại suy giảm nhận thức

Những lựa chọn lối sống này có thể giúp giữ cho bộ não của bạn ở trạng thái chiến đấu trong những năm về già.

Lão hóa không chỉ ảnh hưởng đến khả năng đi lại mà cuối cùng sẽ thay đổi khả năng ghi nhớ và học hỏi những điều mới.

Tuy nhiên, thực hiện những thay đổi đơn giản về cách uống và lối sống, bạn hoàn toàn có thể làm chậm lại quá trình nay.

 

Nhịn ăn gián đoạn

 

Nghiên cứu trước đây đã phát hiện ra rằng chứng sa sút trí tuệ mạch máu (do lưu thông máu kém), chiếm 15 đến 20% các trường hợp sa sút trí tuệ ở Bắc Mỹ và Âu Châu, có liên quan đến các bệnh chuyển hóa. Những điều kiện này thường liên quan đến thừa cân hoặc béo phì. Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã xem xét cách hiệu quả nhất để cắt giảm lượng calo để xem liệu điều này có ảnh hưởng đến nguy cơ sa sút trí tuệ mạch máu hay không.

 

Họ quyết định nhịn ăn gián đoạn. Điều này liên quan đến việc hạn chế khi bạn ăn thay vì những gì bạn ăn. Nhịn ăn gián đoạn như một cách để hạn chế lượng calo đã được chứng minh là hiệu quả hơn trong việc giảm cân và chất béo so với chế độ ăn kiêng thông thường.

 

Một đánh giá năm 2019 cho thấy việc nhịn ăn gián đoạn có thể làm giảm viêm thần kinh và tổn thương DNA, đồng thời cải thiện chức năng mạch máu. Các tác giả tuyên bố rằng nhịn ăn gián đoạn có thể là một phương pháp ăn kiêng hiệu quả để giảm nguy cơ sa sút trí tuệ mạch máu, ngăn ngừa sự khởi phát và cải thiện bệnh lý của nó.

 

Một nghiên cứu khác cho thấy việc nhịn ăn gián đoạn thậm chí còn làm giảm nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer.

 

Các phương pháp nhịn ăn gián đoạn bao gồm:

 

·       Giao thức “Leangains”, bao gồm ăn trong 8 giờ và nhịn ăn trong 16 giờ giữa các lần cho ăn

·       Giao thức ăn-ngừng-ăn, bao gồm nhịn ăn trong 24 giờ mỗi tuần một lần

·       Cách ăn kiêng 5:2, tức là chỉ ăn 500 calo vào hai ngày không liên tục trong tuần và sau đó ăn uống bình thường trong năm ngày còn lại

 

Tập thể dục, thậm chí chỉ cần 6 phút

 

Chúng tôi biết rằng tập thể dục mang lại những lợi ích đáng kinh ngạc cho sức khỏe. Có nhiều bài tập luyện để bạn lựa chọn—và gần như tất cả các cách tập này đều sẽ cải thiện sức khỏe và duy trì khả năng nhận thức ở một mức độ nào đó.

 

Tuy nhiên, sự hạn chế về thời gian ngăn cản nhiều người cố gắng kết hợp thể dục vào thói quen hàng ngày của họ.

Nghiên cứu gần đây nhất cho thấy chỉ 6 phút tập thể dục cường độ cao có thể kéo dài tuổi thọ của một bộ não khỏe mạnh và trì hoãn sự khởi phát của các rối loạn thoái hóa thần kinh như bệnh Alzheimer và bệnh Parkinson.

Các nhà khoa học phát hiện ra rằng một đợt đạp xe ngắn nhưng cường độ cao có thể làm tăng đáng kể việc sản xuất một loại protein gọi là yếu tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não (BDNF.)

BDNF có thể bảo vệ chống lại sự suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác. BDNF thúc đẩy sự tồn tại của tế bào thần kinh và khả năng hình thành các kết nối và con đường mới của não bộ.

Thật thú vị, họ cũng phát hiện ra rằng việc nhịn ăn gián đoạn không ảnh hưởng đến việc sản xuất BDNF.

Nhà thần kinh học Henry Mahncke, người có bằng tiến sĩ về khoa học thần kinh và là Giám đốc điều hành của Posit Science, nhà phát triển BrainHQ, nói rằng: “Bước tiếp theo là chứng minh rằng ngoài việc cải thiện dấu hiệu sinh học về sức khỏe bộ não, những buổi tập thể dục rất ngắn này còn cải thiện các chức năng nhận thức như trí nhớ, sự chú ý và tốc độ.”

 

Ông nói, các loại bài tập được đề nghị là khác nhau ở từng giai đoạn của bệnh.

 

Alzheimer để phù hợp với khả năng của mỗi người. Những người khỏe mạnh có thể tập những bài tập độc lập hơn.

 

Tiến sĩ Mahncke giải thích: “Một người lớn tuổi khỏe mạnh về mặt nhận thức có thể tham gia chạy bộ hoặc bơi lội. Một bệnh nhân Alzheimer hoặc sa sút trí tuệ có thể tham gia vào một lớp vận động hoặc hoạt động nhóm.”

 

“Quý vị không bao giờ quá già—nhưng các nhà khoa học sẽ đồng ý rằng bắt đầu sớm hơn sẽ giúp ích cho quý vị nhiều hơn.”

 

Giao tiếp xã hội và xây dựng các mối quan hệ

 

Cô lập xã hội là một yếu tố nguy cơ sa sút trí tuệ có liên quan đến các tình trạng sức khỏe nghiêm trọng khác như bệnh tim và trầm cảm.

Theo nghiên cứu gần đây của Đại học Johns Hopkins, những người lớn tuổi bị cô lập về mặt xã hội có nguy cơ sa sút trí tuệ cao hơn gần 30% so với những người lớn tuổi có hoạt động xã hội nhiều hơn.

Các nhà nghiên cứu của Johns Hopkins đã định nghĩa sự cô lập xã hội là có ít mối quan hệ và ít người để tương tác.

Điều này được đo lường dựa trên việc những người tham gia sống một mình, nói về những vấn đề quan trọng trong năm qua với hai người trở lên hay tham dự các buổi lễ tôn giáo hoặc sự kiện xã hội.

Họ được chỉ định một điểm cho mỗi mục và những người đạt điểm 0 hoặc 1 được phân loại là bị cô lập về mặt xã hội. Những người tham gia thường xuyên được thực hiện các bài kiểm tra nhận thức trong khoảng thời gian 9 năm.

 

Khoảng 26% những người được phân loại là sa sút trí tuệ bị cô lập về mặt xã hội, so với dưới 20% những người không mắc chứng này.

Một nghiên cứu năm 2022 cho thấy những người trung niên, bị cô lập có khối lượng chất xám (khối lượng não) thấp hơn ở các vùng thái dương, trán và các vùng khác của não.

Các tác giả nghiên cứu kết luận: “Do tỷ lệ sa sút trí tuệ và cô lập xã hội cao ở những người sống trong khu dân cư/viện dưỡng lão, ước tính của chúng tôi về mối liên hệ giữa cô lập xã hội và chứng mất trí nhớ có thể là sự đánh giá thấp về mối liên hệ trong dân số nói chung của người lớn tuổi.”

 

Bỏ thuốc lá sớm còn hơn muộn

 

Một nghiên cứu từ Đại học bang Ohio cho thấy những người hút thuốc ở độ tuổi trung niên có nhiều khả năng bị mất trí nhớ và lú lẫn hơn những người không hút thuốc, nhưng nguy cơ suy giảm nhận thức thấp hơn đối với những người đã bỏ thuốc, ngay cả khi mới bỏ thuốc gần đây.

 

Đây là lần đầu tiên các nhà nghiên cứu kiểm tra mối quan hệ giữa hút thuốc và suy giảm nhận thức bằng cách tự đánh giá một câu hỏi.

Tác giả nghiên cứu cao cấp Jeffrey Wing cho biết: “Mối liên hệ mà chúng tôi thấy là quan trọng nhất ở nhóm tuổi 45–59, cho thấy rằng việc bỏ thuốc lá ở giai đoạn đó của cuộc đời có thể có lợi cho sức khỏe nhận thức.”

Các tác giả nghiên cứu cho biết trong một tuyên bố: “Một sự khác biệt tương tự không được tìm thấy ở nhóm lớn tuổi nhất trong nghiên cứu, điều đó có thể có nghĩa là việc bỏ thuốc sớm hơn sẽ mang lại cho mọi người những lợi ích lớn hơn.”

 

Tỷ lệ suy giảm nhận thức chủ quan đối với những người hút thuốc trong nghiên cứu gần gấp đôi so với những người không hút thuốc. Nhưng trong số những người đã bỏ thuốc cách đây chưa đầy 10 năm, tỷ lệ này chỉ bằng 1.5 lần so với những người không hút thuốc.

 

Nhấn mạnh những lợi ích lâu dài của việc bỏ thuốc lá, những người tham gia đã ngừng hút thuốc hơn 10 năm trước cuộc khảo sát có tỷ lệ suy giảm nhận thức chủ quan chỉ cao hơn một chút so với những người không hút thuốc.

 

 

Jenna Rajczyk  _  Kim Khuê

 

 

Nam Mai sưu tầm

 

 

Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (ARMD) là gì?

Age-Related Macular Degeneration

Điểm vàng (còn gọi là hoàng điểm của mắt) là một bộ phận nằm sâu ở vùng trung tâm võng mạc. Đây là vùng nhạy cảm nhất của võng mạc, nơi tập trung hàng triệu tế bào cảm quan, đóng vai trò quan trọng trong thu nhận hình ảnh, giúp nhận biết màu sắc, độ sắc nét của hình ảnh. Điểm vàng rất quan trọng đối với thị lực trung tâm.

Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác hay còn gọi là thoái hóa hoàng điểm là sự thoái hóa các tế bào điểm vàng, làm mắt mất khả năng nhìn chi tiết ở vùng trung tâm thị giác làm thị giác giảm, hình ảnh được nhìn thấy mờ, méo mó, biến dạng. Thoái hóa điểm vàng không gây ra mù hoàn toàn, tầm nhìn xung quanh của người bệnh vẫn còn bình thường nhưng làm khả năng đọc, lái xe, nhận dạng màu sắc, sự tương phản lại bị suy yếu nghiêm trọng. Thoái hóa điểm vàng là nguyên nhân gây mất thị lực hàng đầu trên thế giới, chiếm khoảng 50% tất cả các trường hợp khiếm thị.

Một phân tích tổng hợp các nghiên cứu theo quần thể về tỷ lệ hiện hành của bệnh thoái hóa điểm vàng do tuổi tác được công bố trên tạp chí The Lancet cho thấy 8,7% dân số thế giới mắc bệnh AMD và số người mắc bệnh dự kiến vào năm 2020 là khoảng 196 triệu người, tăng lên 288 triệu người vào năm 2040.  Các nhà nghiên cứu cũng đã ướ tính rằng khoảng 5% số trường hợp mù lòa trên toàn cầu là do AMD.

Các dạng thoái hóa điểm vàng thể ướt và thể khô

Thoái hóa điểm vàng được phân loại là AMD thể khô hoặc AMD thể ướt.

Dạng khô phổ biến hơn dạng ướt, với khoảng 85 đến 90% số bệnh nhân AMD có chẩn đoán mắc bệnh AMD thể khô. AMD thể ướt ít phổ biến hơn, chiếm khoảng 10 đến 15 % nhưng thường dẫn đến mất thị lực nghiêm trọng hơn.  Dưới đây là một cái nhìn sâu hơn về hai dạng AMD:

Thoái hóa điểm vàng thể khô

Thoái hóa điểm vàng thể khô là giai đoạn đầu của bệnh này. Nó dường như do lão hóa và mỏng của các mô điểm vàng, lắng đọng sắc tố trong điểm vàng hoặc sự kết hợp của hai quá trình gây ra.

AMD thể khô được chẩn đoán khi các đốm màu vàng được gọi là drusen bắt đầu tích tụ trong và xung quanh điểm vàng. Người ta tin rằng những đốm này là cặn bẩn hoặc mảnh vụn từ mô bị hư hỏng.

Những đốm drusens tạo thành ngay điểm vàng

Mất thị lực trung tâm dần dần có thể xảy ra với bệnh thoái hóa điểm vàng thể khô; nhưng thông thường tình trạng suy giảm thị lực không nặng như do AMD thể ướt gây ra. Tuy nhiên, suy giảm thị lực do AMD thể khô có thể tiếp tục tiến triển năm này qua năm khác, cuối cùng dẫn đến mất thị lực đáng kể.

Mặc dù vẫn chưa có phương pháp điều trị nào hiệu quả trong y khoa cho bệnh AMD thể khô, các nghiên cứu về dinh dưỡng đã chỉ ra rằng thực phẩm chức năng trong chế độ ăn có các vitamin chống oxy hóa, lutein và zeaxanthin, có thể làm giảm nguy cơ AMD thể khô tiến triển sang giai đoạn ướt nặng hơn của bệnh.

Hiện nay, có vẻ như cách tốt nhất để bảo vệ đôi mắt của quý vị khỏi bị thoái hóa điểm vàng sớm (khô) là thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục và đeo kính râm bảo vệ đôi mắt của quý vị khỏi tia UV có hại của ánh nắng mặt trời và bức xạ năng lượng cao nhìn thấy được, ví dụ ánh sáng màu xanh blue light...

Thoái hóa điểm vàng thể ướt

Trong bệnh thoái hóa điểm vàng thể ướt, các mạch máu bất thường phát triển bên dưới võng mạc và làm rò rỉ máu và dịch. Quá trình rò rỉ này gây ra tổn thương vĩnh viễn cho các tế bào võng mạc nhạy cảm với ánh sáng (các cơ quan thụ cảm ánh sáng) ở điểm vàng và tạo ra điểm mù trung tâm (ám điểm) trong thị trường của người bị ảnh hưởng.

Thoái hóa điểm vàng thể ướt

Quá trình tân tạo mạch máu ở màng mạch (CNV), quá trình cơ bản gây AMD thể ướt và tăng trưởng mạch máu bất thường, là một cách sai lầm của cơ thể khi cố gắng tạo ra một mạng lưới mạch máu mới để cung cấp nhiều chất dinh dưỡng và oxy hơn cho võng mạc của mắt. Thay vào đó, quá trình này tạo ra sẹo, đôi khi dẫn đến mất thị trường trung tâm nghiêm trọng.

Các triệu chứng và dấu hiệu thoái hóa điểm vàng do tuổi tác

Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác thường gây mất thị lực chậm và không đau. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm hoi, mất thị lực có thể xảy ra đột ngột. Các dấu hiệu ban đầu của mất thị lực do AMD bao gồm các vùng bóng tối ở thị trường trung tâm của quý vị hoặc các điểm mờ hoặc méo mó bất thường chỉ ảnh hưởng đến phần trung tâm của thị trường của bạn.

Xem biểu đồ các đường màu đen được sắp xếp theo mẫu đồ thị (lưới Amsler) là một cách để biết quý vị có đang gặp các vấn đề về thị lực hay không. Xem lưới Amsler có tác dụng như thế nào khi thực hiện kiểm tra thoái hóa điểm vàng.

Các bác sĩ chăm sóc mắt thường phát hiện các dấu hiệu sớm của bệnh thoái hóa điểm vàng trước khi các triệu chứng xảy ra. Thông thường điều này được thực hiện thông qua một lần khám võng mạc. Khi nghi ngờ thoái hóa điểm vàng, có thể thực hiện một kiểm tra ngắn bằng cách sử dụng lưới Amsler để đo thị trường trung tâm của bạn.

Nếu chuyên gia chăm sóc mắt của quý vị phát hiện một số khiếm khuyết ở thị trường trung tâm của quý vị, chẳng hạn như biến dạng hoặc mờ, họ có thể yêu cầu các kiểm tra hình ảnh đặc biệt để kiểm tra các mạch máu võng mạc xung quanh điểm vàng.

Nguyên nhân nào gây ra bệnh thoái hóa điểm vàng?

Mặc dù thoái hóa điểm vàng có liên quan đến quá trình lão hóa, nhưng nghiên cứu cho thấy bệnh này cũng có một thành phần di truyền. Các nhà nghiên cứu đã ghi nhận mối liên hệ chặt chẽ giữa sự phát triển của AMD và sự hiện diện của một biến thể của một gen được gọi là yếu tố bổ thể H (CFH- Complement Factor H). Thiếu hụt gen này có liên quan đến gần một nửa số trường hợp thoái hóa điểm vàng có khả năng gây mù lòa.

Các nghiên cứu viên khác đã phát hiện ra rằng các biến thể của một gen khác, yếu tố bổ thể B, có thể liên quan đến sự phát triển của AMD.

Các biến thể cụ thể của một hoặc cả hai gen này, đóng vai trò trong các đáp ứng miễn dịch của cơ thể, đã được tìm thấy ở 74% số bệnh nhân AMD được nghiên cứu. Các yếu tố bổ thể cũng có thể liên quan đến tăng nguy cơ bị thoái hóa điểm vàng.

Một nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng các tế bào bị thiếu oxy trong võng mạc tạo ra một loại protein được gọi là yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu (VEGF), kích hoạt sự phát triển của các mạch máu mới ở võng mạc.

Chức năng bình thường của VEGF là tạo ra các mạch máu mới trong quá trình phát triển phôi thai, sau một chấn thương hoặc để đi vòng qua các mạch máu bị tắc nghẽn. Nhưng quá nhiều VEGF trong mắt sẽ làm phát triển các mạch máu không mong muốn ở võng mạc, dễ bị vỡ và chảy máu, làm tổn thương điểm vàng và võng mạc ở xung quanh.

Ai có nguy cơ bị bệnh thoái hóa điểm vàng do tuổi tác?

Lão hóa là một yếu tố nguy cơ chính của AMD. Mỗi thập kỷ sống sau 40 tuổi làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh của một người. Đây là một lý do tại sao khám mắt định kỳ sau tuổi 40 là rất quan trọng.

Các yếu tố nguy cơ khác của bệnh thoái hóa điểm vàng do tuổi tác bao gồm:

• Di truyền.Như đã nêu ở trên, các nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra rằng các biến thể cụ thể của các gen khác nhau có ở hầu hết những người bị thoái hóa điểm vàng.

• Hút thuốc.Hút thuốc là một yếu tố nguy cơ chính của AMD. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, ở một số quần thể, hút thuốc có liên quan đến khoảng 25% số các trường hợp AMD gây mất thị lực nặng. Một nghiên cứu khác cho thấy những người sống chung với người hút thuốc có nguy cơ bị AMD cao gấp đôi.

• Chứng béo phì.  Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người bị AMD thể khô béo phì có nguy cơ bị bệnh thoái hóa điểm vàng tiến triển cao hơn gấp đôi so với những người có trọng lượng cơ thể bình thường.

• Không hoạt động.Những người bị AMD thể khô thực hiện hoạt động mạnh ít nhất ba lần mỗi tuần sẽ giảm nguy cơ bị AMD tiến triển, so với những người bị AMD thể khô ít vận động.

• Huyết áp cao.Một nghiên cứu ở châu Âu cho thấy huyết áp cao có thể liên quan đến phát triển bệnh thoái hóa điểm vàng

Ngoài ra, một số loại thuốc — chẳng hạn như thuốc chống rối loạn tâm thần và thuốc dùng để điều trị bệnh sốt rét (chloroquine) — có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh AMD.

Cách điều trị thoái hóa điểm vàng

Hiện nay, không có phương pháp chữa khỏi bệnh thoái hóa điểm vàng do tuổi tác.  

Có các phương pháp điều trị để làm chậm sự tiến triển của AMD thể ướt. Phổ biến nhất trong số các phương pháp này liên quan đến việc tiêm các loại thuốc được gọi là thuốc chống VEGF vào mắt. Những loại thuốc này làm giảm sự phát triển mạch máu mới và làm giảm phù nề (sưng) ở võng mạc.

Dinh dưỡng và thoái hóa điểm vàng

Nghiên cứu đang được tiến hành để xác định xem việc điều chỉnh chế độ ăn uống có thể làm giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng và mất thị lực liên quan đến tình trạng này của một người hay không. Và một số nghiên cứu này đang tiết lộ mối liên hệ tích cực giữa chế độ dinh dưỡng tốt và giảm nguy cơ bị bệnh AMD.

Ví dụ, một số nghiên cứu đã đề xuất một chế độ ăn uống bao gồm nhiều cá hồi và thực phẩm giàu axit béo omega-3 có thể giúp ngăn ngừa AMD hoặc giảm nguy cơ tiến triển của bệnh này.

Các nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng các thực phẩm chức năng có lutein và zeaxanthin làm tăng mật độ của các sắc tố trong điểm vàng có liên quan đến việc bảo vệ mắt khỏi AMD.

Kiểm tra và thiết bị trợ thị cho người có thị lực kém dành cho AMD

Nếu quý vị có nguy cơ cao bị AMD hoặc đã có chẩn đoán bị bệnh này, chuyên gia chăm sóc mắt có thể yêu cầu quý vị kiểm tra thị lực thường xuyên bằng thẻ lưới Amsler mô tả ở trên.

Xem lưới Amsler riêng biệt với từng mắt giúp quý vị theo dõi tình trạng mất thị lực của mình. Lưới Amsler là một kiểm tra rất nhạy cảm và nó có thể tiết lộ các vấn đề về thị trường trung tâm trước khi chuyên gia chăm sóc mắt của quý vị nhận thấy tổn thương liên quan đến AMD đối với điểm vàng trong một lần khám mắt định kỳ.Đối với những người bị mất thị lực do thoái hóa điểm vàng, có nhiều thiết bị trợ thị cho người có thị lực kém để giúp di chuyển và thực hiện các nhiệm vụ thị giác cụ thể.

Thị giác là một phần rất quan trọng trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta. Thoái hóa điểm vàng không mang lại cảm giác đau đớn, nhưng khi bệnh đã nặng sẽ gây giảm thị giác, làm ảnh hưởng đến cuộc sống người bệnh. Thị giác khi đã giảm sẽ không thể phục hồi, các phương pháp điều trị chỉ nhằm mục đích làm chậm sự phát triển của bệnh. Do đó, cần quan tâm đến các biện pháp phòng ngừa bệnh bằng cách kiểm tra thị giác hằng năm với bác sĩ chuyên khoa.

Phương Tuyền