Người chiến binh SIOUX cuối cùng

Sean Bảo

Ngoài chiến tích gan dạ và kiêu hùng, huyền thoại mà sử sách của người da đỏ còn nhắc nhở đến ngày nay là khả năng tiên tri và phán đoán thần bí của Bò Ngồi. Ông là phù thủy, đấng tiên tri, vị anh hùng của bộ tộc Sioux nhờ những phép lạ của thần linh, xuống trợ giúp cho những người da đỏ xấu số.

Ông sinh vào khoảng 1831 trong bộ lạc Hunkpapa, một trong những bộ lạc thuộc tộc Sioux ngụ cư lâu đời trên miền thảo nguyên Dakotas ngày nay. Thuở bé gia đình gọi ông là Jumping Badger (Con lửng nhảy) nhưng ông lại trầm tĩnh, chậm chạp, ít nói và hành động thấu đáo, vì thế họ gọi ông là Slow (Chậm rãi). Lên 10 tuổi ông đã gan dạ giết con buffalo đầu tiên và năm 14 tuổi đã tham gia cuộc đấu, chém ngã ngựa một chiến binh bộ tộc Crow bằng một rìu tomahawk. Ðể ăn mừng cho sự gan dạ và tính trầm tĩnh của con mình, người cha đặt tên ông là Tatanka-Iyotanka, theo tiếng thổ dân nghĩa là Sitting Bull – Bò Ngồi.

Nổi tiếng không những nhờ gan dạ mà còn vào kỹ năng cận chiến, ông đã thu được biết bao chiến tích bằng những vết sẹo trên cơ thể, mỗi vết chém là một cọng lông đỏ kiêu hùng. Tên tuổi Bò Ngồi vang dội trong các bộ lạc đến nỗi các chiến hữu của ông khi lâm trận đều hét lên trước quân địch “Tao là Bò Ngồi!” làm địch thủ hoảng sợ. Và tên tuổi của Bò Ngồi đi vào lịch sử bằng các trận đánh phá của bộ lạc Sioux vào các đường hỏa xa của Pacific Northern do quân đội Mỹ bảo vệ. Lúc ấy là năm 1872, quân của hai phía dàn trận. Bò Ngồi lúc này đã thành trung niên, tách ngựa ra trước hàng chiến binh đầu tiên, một vài chiến binh theo sau ông. Cả hai bên gườm nhau trong không khí căng thẳng. Một cách chậm rãi, Bò Ngồi mồi ống vố thuốc lá, thả khói. Một rừng đạn bay vèo ngang đầu ông. Bò Ngồi thản nhiên thưởng thức những ngụm khói cuối cùng, lau ống điếu và quay ngựa bình yên rảo bước…

Năm 1860 Bò Ngồi trở thành lãnh tụ được toàn thể các bộ tộc trong vùng đất của người Sioux kính nể, được xem như là đối thủ duy nhất có thể chống lại người da trắng hùng mạnh. Vì ngoài sự gan dạ, ông còn giỏi mưu lược trong chiến đấu, luôn bắt đầu cuộc tấn công bằng cách giết hại hay đốt cháy các trang trại ngựa, bò, các kho dự trữ trong đêm tối. Sau đó chớp nhoáng bắn giết những đồn trạm ngoại vi và lẫn trốn nhanh trước khi quân lính Mỹ kịp phản công. Nhận thức được sự đoàn kết và số đông để chống lại quân Mỹ, Bò Ngồi lần đầu tiên liên kết lại các bộ lạc ở Sioux, Cheyenne và Arapaho. Một tù trưởng chiến tranh, một lãnh tụ các liên quân của người da đỏ ra đời giữa những năm 1870.

Đống sọ buffalo sẽ được xay làm phân bón. 1870 

courtesy Burton Historical Collection, Detroit Public Library

Trong một buổi lễ hội Sun Dance vào tháng 6, 1876, một lễ cầu thần mặt trời, Bò Ngồi tự cắt 50 nhát dao vào mỗi tay mình, sau đó nhảy múa tay hướng lên trời, nhảy cho đến khi thất thần rơi vào hôn mê. Khi tỉnh lại, ông kể đã thấy những người kỵ binh Mỹ rơi rớt vào lều trại của người Sioux nhiều như là châu chấu chết rụng xuống từ bầu trời. Giải mã giấc mơ đó ông cho biết tộc Sioux sẽ sớm thắng trận trong oanh liệt vẻ vang. Vài tuần sau, lời tiên đoán đã thành hiện thực. Vào ngày 25 tháng 6, 1876 Trung tá George A. Custer dẫn 600 lính thuộc tiểu đoàn 7th kỵ binh vào thung lũng có con sông Little Bighorn trong lãnh thổ của người da đỏ ở phía nam Montana. Căng thẳng và chiến tranh gia tăng hơn thập kỷ từ khi người da trắng tìm thấy vàng trong vùng đất ngàn năm của thổ dân. Sau khi người da đỏ từ chối di cư vào vùng đất định cư mới mà người Mỹ ép buộc, biện pháp quân sự không nương tay được ban hành trong lần càn quét cuối cùng này. Trận đánh lớn của người Sioux với sự tham gia của bộ tộc Cheyenne. Trung tá Custer trước đó đã lần theo dõi và bao vây bộ lạc Sioux khi di tản về ngã 3 con sông đầy cỏ gai. Ông chia 3 nhóm quân nhỏ nhằm bao vây và diệt trọn thổ dân. Nào ngờ địa hình mấp mô đồi núi và cỏ rậm khuất đầu trong đầm lầy là nơi ẩn núp của dân da đỏ. Custer và quân Mỹ không thể nào biết được con số chiến binh da đỏ. Và trận đánh nổ ra. Thay vì bao vây, kỵ binh Mỹ lại bị bắn sẻ, chia cắt và bao vây trong hỗn loạn. Trận mưa mũi tên rơi xuống đầu họ trước khi kịp mồi thuốc súng. Trung tá Custer đã không dự liệu được sự phản công nhanh chóng, gan dạ và táo bạo của thổ dân, cầm đầu bởi người cháu gan dạ của Bò Ngồi tên là Bò Trắng (White Bull) và Ngựa điên (Crazy Horse) một tù trưởng khác của bộ lạc. Custer cùng 200 kỵ binh bị giết vào trưa hôm ấy. Sau thảm bại ở  Little Bighorn, quân Mỹ gia tăng quân số và ráo riết truy tìm Bò Ngồi cùng những người da đỏ. Bò Ngồi đã tìm cách lẩn trốn và dắt nhóm người thân cận vượt qua biên giới Canada vào tháng 5, 1877, trú đóng trong 4 năm trời ở Queen Victoria, nơi ông gọi là “Ðất tổ”.

Đối với người da đỏ, sống du mục và nương tựa vào thiên nhiên hoang dã thì buffalo là con vật linh thiêng quyết định cho sự sống còn. Thuở xa xưa từ ngàn năm, tổ tiên của họ đã gắn bó với buffalo, từ miếng thịt để ăn, bộ da làm lều, làm áo quần, bộ lông làm chăn, dây thừng…Khi người da trắng đến miền Viễn Tây thì buffalo có cả hàng chục triệu con, bạt ngàn khắp nơi.

Vào thời gian ấy, những con buffalo càng ngày càng bị người da trắng tiêu diệt. Chỉ cần vài viên đạn vài xu, người cao-bồi có thể kiếm lấy vài đồng từ một con buffalo này. Rồi thì tiếng đồn vang xa, các tay súng săn theo các đầu máy hơi nước xe lửa đến những vùng đất mà hai bên là ngàn con buffalo thong thả gặm cỏ, họ tha hồ mà bắn. Săn buffalo trở thành một nghề mới và một thú giải trí. Các saloon và toa xe lửa đều trang trí bằng đầu buffalo với sừng. Các sản phẩm từ buffalo càng được ưa chuộng để làm keo từ móng, làm da thuộc cho yên ngựa, dây nịt, mỡ làm dầu tráng tàu thủy, bôi tóc… Ngay đến các đống xương cao khổng lồ sau khi làm thịt cũng được làm phân bón. Các toa xe lửa chật kín da và thịt buffalo chở về miền đông nước Mỹ.

40 ngàn buffalo bị giết, lột da chờ tàu lửa chở đi (Dodge City, Kansas 1878)

Người da đỏ chỉ giết buffalo cho mục đích sinh sống và họ yêu quý buffalo. Nhưng người da trắng giết buffalo còn nhằm giết đi nguồn sống của người thổ dân và khai phá miền đất mà họ thèm muốn. Trước 1850 có khoảng 30 triệu con buffalo, vào cuối những năm thế kỷ 18 thì chỉ còn vài ngàn con buffalo lẩn khuất trên núi đồi hoang vu. Người da đỏ tuyệt vọng, có nguy cơ chết đói khi ở Canada số buffalo lại càng rất ít. Và họ trở về Mỹ đầu hàng, sau khi chính phủ Mỹ bắt tay với Canada. Ngày 17 tháng 7 năm 1881 Bò Ngồi cùng 186 thuộc hạ trình diện kỵ binh Mỹ ở đồn Bufford, N. Dakota. Ðứa con trai của ông dâng khẩu súng carbine Winchester cho sĩ quan Mỹ và Bò Ngồi nói: “Tôi, Takanka Iyotanka, mong được biết đến như là người cuối cùng của bộ tộc đã đầu hàng bằng khẩu súng này!” Sau đó ông yêu cầu được đối xử như là một chiến binh, muốn con trai mình học “lối sống mới” của người da trắng. Sau 2 năm bị giam lỏng, ông được đưa về khu định cư Standing Rock. Người Mỹ biết được ảnh hưởng chính trị to lớn của Bò Ngồi và tìm mọi cách ly gián giữa ông và các thành viên bộ tộc khác. Cuộc đời của Bò Ngồi trở nên nổi tiếng. Mọi người tò mò trả 2 đô la để có được chữ ký của ông. Và ông vui thích được làm điều đó. Sau đó ông dần trở thành một ngôi sao trong show giải trí “Miền Tây Hoang Dã” của William Cody với những màn rượt bắt bò rừng với cao bồi bắn súng. Ông được trả 50 đô một tuần, mặc trang phục chiến binh da đỏ, cỡi ngựa trong show. Lúc đầu Bò Ngồi nghĩ rằng làm vậy sẽ thu hút sự chú ý của thổ dân, nhưng sau đó nhìn được ảnh hưởng xấu nên đã bỏ show sau 4 tháng.

Ông về sống yên tĩnh một thời gian ngắn thì mộng thấy trước một tai họa kinh hồn xảy ra cho mình và bộ lạc, nhưng không tài nào lý giải. Một sáng, ông tiếp một thành viên khác của bộ lạc tên là Gấu Ðá Hậu, người này mang theo tin tức về các lễ hội Ghost Dance ngày càng lan rộng trong các bộ lạc. Ghost Dance là một lễ hội tín ngưỡng của thổ dân Paiute, mặc áo trắng (áo được phù phép, cho rằng  đạn của người da trắng không xuyên thủng được). Họ nhảy múa như cầu hồn giữa trời đất và tụng ca suốt ngày cho đến khi ngất xỉu. Họ cầu cho những con ma trắng biến mất và những con buffalo sẽ trở về lại trái đất. Gấu muốn truyền dạy Ghost Dance ở khu Standing Rock. Người Mỹ nghe tin các báo cáo về lễ hội này và tìm cách ngăn cản. Tháng 12 năm đó, tướng Miles dẫn 7 ngàn kỵ binh của tiểu đoàn 7th còn lại của Custer đến Pine Ridge, S. Dakota. Trong khi ấy ở trại Standing Rock, mờ sáng ngày 15 tháng 12 năm 1890, 43 lính Mỹ gốc da đỏ cùng 2 nhóm kỵ binh theo sau vào áp giải Bò Ngồi. Trong khi Bò Ngồi bị đưa ra khỏi lều thì người thuộc hạ thân tín nổ súng, những người lính da đỏ bắn lại, Bò Ngồi bị trúng đạn vào đầu và chết. Cái chết được thấy trước.

Big Foot chết trong tư thế như muốn chỉ đường thoát cho thổ dân Sioux

trong cuộc thảm sát ở Wounded Knee 29 -12-1890.

Những người thân cận với Bò Ngồi còn sống lẻn trốn về phía Nam nhập với bộ lạc của Cheyenne thuộc thủ lãnh Chân Lớn (Big Foot). Lúc ấy Chân Lớn bị sưng phổi nặng, khi quân Kỵ binh truy tìm thì thấy ông đã treo cờ trắng đầu hàng. Họ đưa ông và toàn bộ 350 thổ dân về  trang trại gần con suối Ðầu Gối Bị Thương (Wounded Knee). Thổ dân được phát thức ăn và bác sĩ chăm sóc. Sáng sớm hôm sau, kỵ binh Mỹ kéo 4 khẩu súng lớn lên đồi cao quanh suối. Kèn đồng tập trung mọi người. Chân Lớn được dìu ra ngồi giữa sân lớn có các thổ dân vây quanh. Trong khi đó toàn trang trại bị lục soát, thu nạp vũ khí, búa rìu… Một người già làng bước ra bắt đầu làm phép và múa may, hai tay tung cát bụi lên trời khấn cầu. Một thổ dân bị điếc không chịu buông súng thu nạp vì không hiểu. Kỵ binh giằng co và súng lẫy cò. Thế là súng trường, súng ngắn xối xả vào đám đông xấu số. Theo sau là 4 khẩu súng liên thanh từ đồi cao. Trong chốc lát, 250 người bị chết, phần lớn là trẻ em và phụ nữ, 25 kỵ binh Mỹ thiệt mạng. Máu đỏ nhuộm tuyết trắng mùa Giáng sinh 1880. Ngày 15 tháng Giêng năm sau 1881, 4 ngàn người da đỏ còn lại ra đầu hàng tướng Miles. Ghost Dance bị dập tắt cùng những cầu nguyện tuyệt vọng của những người da đỏ trên mảnh đất ngàn đời linh thiêng, của những con buffalo gần như tuyệt chủng. Ðó là ngày cuối cùng của bộ tộc Sioux oai hùng, chấm dứt cuộc chiến tranh của người thổ dân với người da trắng, trên trang sử mở mang bờ cõi về phía Tây bi tráng của nước Mỹ.

Hồng Anh st ˜*•. ˜”*°•.˜”*°••°*”˜.•°*”˜