Chút cảm nhận về “nét đẹp của những mảnh đời nghèo” giữa mùa đại dịch.
Không biết tự bao giờ mà người dân ở thành phố có cái kiểu buôn bán, làm việc với “tiếng rao”
Tiếng rao được coi là loại “đặc sản”của thành phố. Trước đây ở Sài Gòn chỉ nghe tiếng rao về đêm, nhưng dạo này tiếng rao lanh lảnh đã bắt đầu từ tờ mờ sáng – không để bán những thức ăn nhanh, tiện lợi còn để bán cá, thịt, rau củ quả… cả những dụng cụ : chổi lau bụi, lau nhà, chiếu, chăn…
Trước đây, giữa đêm khuya tiếng rao của những người phụ nữ nghe buồn đến não lòng. Bao nhiêu con đường, ngõ hẻm đều in những dấu chân nhọc nhằn của họ. Tiếng rao, lúc trầm bổng khi lắng dịu của những người mẹ, người chị tần tảo kiếm miếng cơm manh áo. “Bánh mì nóng giòn đê”, “Cháo sườn đê”, “Bánh bột lọc đê”, “Bắp xào, trứng lộn đê…”. Có bao nhiêu thứ hàng rong thì có bấy nhiêu tiếng rao gọi mời. Mùa đông giá buốt hay mùa hè nắng cháy đều không thiếu những tiếng mời rao.
Gần đây, tiếng rao lại mang âm giọng của những người đàn ông “Ai mài kéo, mài dao” “Mua điện thoại hư, ti vi hư, tủ lạnh hư, đầu đĩa….”
Và những tiếng chào hàng kiểu mới của những chàng thanh niên giọng miền Tây Nam Bộ đặc sệt “Hành, hành tây, cà chua, cà pháo, củ cải xanh đỏ, chanh… mười nghìn một bịch đổ ghẻ luôn” nó cứ lập đi lập lại, chạy loanh quanh khắp phường.
Tôi nhận ra tiếng rao của mỗi người đến từ vùng miền hoàn toàn khác nhau. Lúc tiếng rao mời mua ti vi, tủ lạnh hư… của chàng thanh niên giọng Hà Tĩnh, khi tiếng rao bán đồ ăn vặt của cô mang giọng “Nẫu” Bình Định, khi thì tiếng rao để bán “la ghim” của người đàn ông nghe giọng tận đâu Cần Thơ Rạch Gía… Dù họ đến từ miền đất nào tiếng rao ấy vẫn mang bản lĩnh của một người chăm chỉ, một người sáng tạo không để đời mình như một kẻ lười “ăn bám xã hội”. Tiếng rao khát khao đạt đến một tương lai hoàn hảo, một cuộc sống ổn định, bình an, mạnh khỏe cho người thân ở quê nhà.
Mỗi âm giọng của tiếng rao là một hoàn cảnh, là một mảnh đời, một số phận… Những tiếng rao trong đêm khuya vắng lặng hay giữa ban ngày cháy nắng luôn mang một mơ ước: Ước mơ đổi đời cho đứa con đang học đại học, kiếm thêm chút tiền thuốc men cho đứa nhỏ mang bệnh nan y. Tìm thêm chút tiền trang trãi cho cuộc sống quá cơ cực ở nhà quê, muốn sắm thêm cái gì kha khá mang chút sắc màu tiện nghi…
Vì đại dịch Covid-19, lệnh cách ly kéo dài – người người không ra đường, nhà nhà đóng kín cổng, tiếng rao càng thêm não lòng. Phương tiện truyền thông, báo chí thì không ngừng khuyên người dân“Thực hiện cách ly xã hội là cần thiết và là một trong những cách tốt nhất để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh, vì thế hãy cân nhắc phương án mua hàng trực tuyến thay vì đích thân đi mua. Đối với các bao bì, túi xách chứa hàng hoá, thực tế là chạm vào chúng có thể khiến bạn có nguy cơ nhiễm bệnh nếu có virus. Theo các chuyên gia, những trường hợp như vậy có thể được giải quyết bằng cách lấy thực phẩm ra và vứt bỏ bao bì đúng cách, sau đó rửa tay cẩn thận.
Tiếng rao bán lúc này như hụt hơi đứt đoạn, lưa thưa hơn mọi ngày. Không biết có ai dám mua đồ ăn thức uống họ tự chế biến (không tên tuổi nhãn hiệu) hoặc những loại “la ghim” tự tay họ trồng mang tận dưới quê lên (không nguồn gốc xuất xứ) có ai dám “đi ra” mua giúp họ như mọi ngày chăng ! Có ai dám “gọi vào” để bán cái gì đó đã hư không còn dùng được đang để chật kho của mình lúc này hay không !
Cả hơn tuần rồi, giữa chục tiếng rao “bán – mua” đủ loại, tiếng rao “ Xô-ô-ôi cúc, Xô-ôi xôi đậu xanh, đậu phụng, đậu đe-đen đê” của chị “gì đó” dường như không nghe thấy.
Cảm giác thiếu vắng tiếng rao của chị khiến tôi nghĩ suy những chuyện không may lành giữa đỉnh cao của đại dịch. Chị đâu rồi, chị có mệnh hệ gì không? Lặng lội hết đường này sang hẻm nọ kiếm sống lẽ nào chị bị nhiễm Covid ?
Suy nghĩ mang chút âu lo, thương cảm cho nhóm người lao động tự do trong đại dịch. Tôi thầm cầu nguyện, xin Chúa cho họ được mạnh khỏe mình an.
Tờ mờ sáng nay, văng vẳng tiếng rao quen thuộc của chị… lại xuất hiện.
Chạy ra đầu ngõ, chờ chị,
Gọi mua hộp xôi, kiếm cớ hỏi thăm.
Đôi tay xương xương thao tác thật nhanh cho xôi vào hộp xốp, vừa trả lời câu hỏi mang chút tò mò quan tâm của tôi. Chị cảm được điều đó nên – cười.
Chị cười, nụ cười thật bình an. Cám ơn, cám ơn cô, tuần rồi chị phải sang phường khác bán, phường này bảo vệ làm căng… nên.
Âm thanh của tiếng rao đã trở nên thân thuộc đến nỗi khi chưa được nghe, hay lúc thiếu vắng lòng tôi nhơ nhớ. Thỉnh thoảng mua giúp họ hộp xôi, ổ bánh mì, gói chanh… Cô là ma sơ hả, cảm ơn Cô, xóm tôi cũng có người đi đạo như Cô!
Những cuộc chuyện trò ngắn ngủi thân thương, tôi phần nào hiểu được hoàn cảnh của họ. Nhìn thấy họ tưởng chừng bắt gặp hình ảnh của mẹ, của anh – chị mình ở quê. Cũng khuôn mặt gầy gò, rám nắng, bóng dáng tần tảo. Một đời “dầm mưa dãi nắng”, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” cho tôi những phút bình yên, cho tôi thảnh thơi hoàn thành mọi chương trình học tập và cả đến hôm nay. Họ dành hết tình cảm, ôm bao khổ cực lặng lội gió sương cho tôi kiếm cái chữ, để không bị chân lấm tay bùn như họ. Cuộc sống ngày càng phát triển, càng hiện đại, tiếng rao mời còn nhắc nhở bản thân, tôi đang sống nhờ bao lao công của mẹ cha của thân bằng quyến thuộc và của anh chị em trong cộng đồng nhân loại. Tôi đang mắc nợ họ về tình thương của sự tần tảo, hy sinh!
Những tiếng rao nhiều âm sắc dường như đã trở thành bản đồng ca không thể thiếu trong khu phố. Cho dù âm thanh của tiếng rao cho tôi cảm giác không vui. Cho tôi nhiều suy nghĩ về kiếp sống, phận người từ quê nghèo lên phố mưu sinh… Tận thâm tâm, tôi cảm phục sâu xa về họ, họ là những người lao động chân chính, lao động bằng cả con tim, khối óc và sức lực của mình.
Cầu mong cho họ luôn được bình an mạnh khỏe,
Cầu mong cho đại dịch mau chấm dứt để họ không phải chạy nhiều từ quận này sang quận khác, mua nhanh bán tốt,
Cầu mong cho đại dịch sớm kết thúc để cuộc sống của họ được ổn định, yên vui.
Cầu mong đừng ai coi thường họ, nghề nào cũng đáng quý và đáng được trân trọng.
Tiếng rao còn cho tôi bài học quý giá:“Hãy lao động như thể mình sẽ sống cả trăm năm. Hãy cầu nguyện như thể ngày mai mình sẽ chết” Benjamin Franklin.
Tác giả bài viết: Nt. Anne Lê (Dòng MTG Qui Nhơn)
Quẹo lựa! Quẹo lựa! Ở đây có bán những tiếng rao hay nhứt Sài Gòn
Tan sở làm, tôi chen mình trong dòng người xe đông nghẹt giờ tan tầm, miệng không khỏi lầm bầm bực bội. Đèn đỏ, mọi người dừng xe lại, bỗng nhiên bên vệ đường có một người đàn ông la lớn: “Trời ơi ngứa gì mà ngứa quá, ngứa chịu không nổi. Mua liền cây gãi ngứa, 10 ngàn, cây gãi ngứa 10 ngàn bà con ơi…”
Tôi bật cười, bao nhiêu khó chịu của kẹt xe, của khói bụi tự nhiên chạy đi đâu hết trọi. Người đàn ông vẫn cất tiếng rao, vừa đi vừa gãi rồi hòa vào dòng người xe phía trước. Tôi không biết ngày hôm đó chú đã bán được bao cây gãi ngứa, nhưng chắc chắn đã bán cho tôi một niềm vui, thật bình dị.
Nhiều lúc ngồi nghĩ vu vơ: dân marketing học hành bài bản còn phải xách tập đi học hỏi cô chú hàng rong Sài Gòn dài dài. Nói đâu xa ngay cái chuyện trưng bày giá sản phẩm là cả một nghệ thuật. Như bữa nọ chạy từ xa thấy ghi bảng giá: “Ổi bao ngon 10.000/1 ký”, rẻ hú hồn. Ai dè chạy lại gần mới thấy số 2 nhỏ xíu nằm dưới số 1. Thì ra là ½ ký 10.000 đồng. Đúng là “một cú lừa” nhưng đáng yêu.
Tháng trước tôi chạy ngang qua chợ Bà Chiều, giữa trăm ngàn âm thanh náo nhiệt của khu chợ, giọng nói thánh thót của anh thanh niên bán nồi niêu xoong chảo vẫn vượt trội khiến không ít người chú ý.
Anh thanh niên tay phải cầm cái xoong, tay trái cầm cái chảo, rao liên hồi: “Xoong chảo sáng bóng đây! Chu cha! Phải nói là sáng gì mà sáng thế, sáng mê sáng muội, sáng đến tận cùng, sáng chui vô mùng mà vẫn còn sáng. Quẹo lựa, quẹo lựa bà con ơi!”
Hay như cô bán quần áo ở chợ Hạnh Thông Tây thì sắm hẳn cái loa cầm tay cho vang vọng: “Xả hàng, xả hàng, quần áo rẻ như cho đây chị em ơi! Chỉ bán một ngày duy nhất. Nay bán, mai nghỉ, mốt đi Mỹ. Nhanh chân quẹo lựa, nhanh chân thì còn mà chậm chân thì hết nhen chị em ơi!”
Kế bên là xe bán kẹo kéo của ông bác người miền Trung. Từ chiếc loa điện tử phát ra lời rao: “Kẹo kéo đi. Cô nào chồng bỏ chồng chê, ăn cây kẹo kéo chồng mê tới già”. Lát sau lại có cô gánh chè đi qua: “Ai chè đậu đen, đậu đỏ, đậu xanh, bánh lọt nước cốt dừa hông”.
Ngoài hình thức mời gọi dồn dập, thì người Sài Gòn còn nhiều kiểu cũng độc lạ không kém. Như hai anh mù bán vé số ở Gò Vấp, cứ bữa nào bán ế thì lời rao nó sầu kiểu như vầy: “Ba giờ rồi, ủng hộ một tờ vé số cho hai thằng mù đi bà con. Trời ơi nó ế, ế chỏng gọng, ế té ghế. Mù mà bán ế muốn mù thêm luôn”. Người ta vừa buồn cười, vừa thấy thương quá chừng.
Còn chú bán xoài thì không biết vì lý do gì mà rao bất cần đời như vầy: “Ai mua Xoài không? Xoài chua lè chua lét luôn. Ai mua thì bán, không mua thì thôi”. À, chắc chú bán vì đam mê.
Tổng thể âm thanh hòa quyện, tạo nên một đặc trưng rất riêng của Sài Gòn, náo nhiệt. Thú thật là đôi lúc lời rao có hơi ồn ào, thế nhưng phải gật gù là rất “đáo để”. Thử bữa nào mà Sài Gòn thiếu tiếng rao, chắc buồn chịu hổng nổi luôn.
Rồi “Bánh mỳ Sài Gòn đặc biệt thơm bơ, 2 ngàn một ổ” không biết từ lúc nào cứ in đậm trong ký ức. Để rồi mỗi khi nghe, lại thấy thèm thèm. Hay nhắc đến keo dính chuột là người ta lại nhớ đến câu rao:
“Trung tâm công nghệ hóa màu vừa cho ra đời một sản phẩm đó là keo dính chuột... Keo dính chuột không độc hại với môi trường, đặc biệt có thể tái sử dụng nhiều lần... Keo dính chuột còn có thể bẫy được các loại côn trùng như ruồi, muỗi, kiến, gián, và các loại côn trùng khác”.
“Keo dính chuột đặc biệt của Trung tâm ứng dụng công nghệ mới của chúng tôi diệt được chuột Tây, chuột ta, chuột Nga, chuột Mỹ, chuột Thổ Nhĩ Kì, chuột Tuynidi, chuột gì cũng chết”.
“Ai ve chai bán không?” - là câu rao mà chị Thương phải gào đến khản cả giọng trong suốt một ngày mưu sinh. Thức dậy từ sáng sớm, chị cùng chiếc xe đạp cũ mèm đi qua từng con phố, nhặt nhạnh, thu mua từng món đồ phế liệu. Nào xoong, nào radio cũ, vỏ chai nhựa, lon bia... chị đựng trong hai bao tải to đùng cột bên hông xe. Nắng cũng như mưa, chưa ngày nào chị ngơi nghỉ. “Vì nghỉ thì tiền đâu gửi về quê cho ông bà, nuôi các cháu hả em?” - chị xót xa nói.
Chị Thương quê ở tận miền Trung, mấy năm liền mất mùa do thiên tai, chị đánh liều tìm vào Sài Gòn, mưu sinh bằng nghề ve chai. Thu nhập tuy không bao nhiêu, nhưng ăn uống tằn tiện cũng dư đôi triệu gửi về quê.
Tôi còn nhớ câu chuyện của bác Chánh - người đàn ông mặc áo dài đỏ nhảy múa trên đường để bán từng bịch bánh ống. Chú kể có nhiều hôm bán ế, phải ráng bán đến 1-2 giờ khuya, gần sáng vì quá buồn ngủ, chú ngủ luôn trên vỉa hè. Vất vả là thế nhưng chú Chánh chưa bao giờ than vãn, ngược lại chú luôn cảm thấy hạnh phúc vì chăm lo cho con cái ăn học nên người.
Tiếng rao của những người cha, người mẹ tần tảo vẫn vang lên giữa phố thị dẫu có bao nhiêu khó nhọc, gian truân. Họ cũng như Sài Gòn, mang vỏ bọc náo nhiệt nhưng sâu bên trong luôn chất chứa tâm tư và lo lắng cho những đứa con của mình.
